نظیر این نقش را در زبان عربی نیز می‌توان دید. در زبان عربی علاوه بر فعل‌های متعدّی، شبه فعل‌هایی[4] که از مصادر متعدّی مشتق شده باشند نیز می‌توانند مفعول بگیرند، به مثال زیر توجه می‌کنیم:
«إنّی جاعلٌ فی الارضِ خلیفةً» «خلیفة» در این عبارت منصوب است و مفعولٌ‌به، هیچ فعلی در این عبارت دیده نمی‌شود که بخواهد مفعول بگیرد و عامل نصب این کلمه، شبه فعل جاعلٌ است که اسم فاعل است و مفعول گرفته. البتّه شبه فعل‌ها می‌توانند فاعل، نائب فاعل و ... نیز بگیرند.
مثال 2: این آشنایی با علمای مختلف نام و آوازه‌ی او را بلند می‌کرد.
گروه اسمی «این آشنایی» که در جایگاه نهاد قرار گرفته است، متمّم اسم گرفته.
اسمهایی که متمّم می‌گیرند همانند فعل‌های متمّم‌پذیر یک حرف اضافه‌ی مخصوص به خود دارند. آگاهی : از / حکومت: بر / ابلاغ:به / مخالفت: با و ...
برخی از اسم‌های متمم‌پذیر به همراه حرف اضافه‌ی مخصوص آن‌ها:
- اسمهایی که با حرف اضافه‌ی «از» به کار می‌روند:
|
|
بازدید، برخوردار، بهره، بهره‌مندی، بهره‌وری، استقبال، استفاده، الهام، تنفّر، دعوت، حمایت، منظور، سپاس‌گزاری، اندکی، عدّه‌ای، مقداری و ...
|
- اسمهایی که با حرف اضافه‌ی «با» به کار می‌روند:
|
|
آشنایی، آشتی، ارتباط، تفاوت، مباحثه، مجادله، مذاکره، مشاعره، معامله، وداع، همراهی، همکاری، هماهنگی و ...
|
- اسمهایی که با حرف اضافه‌ی «بر» به کار می‌روند:
|
|
احاطه، اصرار، حکومت، تسلّط، تکیه، ترجیح، رحم و ...
|
- اسمهایی که با حرف اضافه‌ی «به» به کار می‌روند:
|
|
احترام، اشتغال، اصابت، اقدام، بستگی، توجّه، دعوت، تمایل، توسّل، شباهت، عادت، عشق، وفاداری و ...
|
- اسمهایی که با حرف اضافه‌ی «در» به کار می‌روند:
|
|
اجتهاد، مهارت، سود، سهم، مداومت، دقّت، بحث، سخت‌گیری و ...
|
|
نکته: برخی اسم‌ها با دو حرف اضافه [ متفاوت ] به کار می‌روند مانند:
|
|
سود (از، در) / دعوت (از، به) / قرض (از، به) / تقسیم (به، بر) / اطمینان (به، از)/ دیدار (از، با) و ...
|
|
و برخی با سه حرف اضافه:
|
|
ایراد گرفتن (بر، به، از)
|
متمّم برای یکی از کلمات جمله به غیر از فعل:
این نوع متمّم با تجزیه ی کلمه در ارتباط است از این رو به انواع زیر تقسیم می شود
الف ) متمّم اسم : وقتی که متمّم برای یکی از نقش های نهاد ، مفعول ، مسند ، مضاف الیه و متمّم بیاید
ب ) متمّم صفت ) وقتی که متمّم برای صفت بیاید .
ج ) متمّم قید : زمانی که متمّم برای نقش قید آورده شود .
د ) متمّم شبه جمله : وقتی که متمّم تمام کننده ی معنی شبه جمله باشد . اغلب شبه جمله ها نیاز به متمّم دارند ؛
نظیر : احسنت بر علی ! حیف از این همه زحمت ! وای بر شما ! یا در جملات زیر کلمه ی « توجّه » اسم است
که در نقش های متعدد آمده و در تمام نقش ها احتیاج به متمّم دارد :
- توجّه به این مطلب پسندیده است .
- به این مطلب توجّه نمایید .
- با توجّه به این مطلب می توان نتیجه گرفت ...
- نظر استادان دانشگاه ، توجّه به این مطلب است .
با اندک تأمّلی می توان دریافت که هیچ یک از این افعال نیاز به متمّم ندارند ،
از سوی دیگر نمی توان گروه متمّمی « به این مطلب » را حذف کرد ، زیرا معنی جمله ناقص می شود ، پس :
متمّم نوع سوم : نه قابل حذف شدن است و نه جزء اجزای اصلی به حساب می آید .
یاد آوری
1- صفات تفضیلی : در هر نقشی که باشند نیاز به متمّم دارند مگر این که متمّم آن ها به خاطر وضوح بسیار حذف شده باشد .
- بیشه ای انبوه تر از این نمی توان یافت .
- حسنک می گوید : بزرگ تر از حسین علی نیستم .
- باید شایسته تر از این اندیشید .
- بهتر است که ابتدا بیندیشیم ، سپس سخن بگوییم .
2- برخی از اسم های مبهم از قبیل : بسیاری ، برخی ، بعضی و گروهی از اسم های جمع مثل عدّه ، دسته ، گروه نیز به متمّم نیاز دارند .
نکاتی در تشخیص انواع متمّم :
- وقتی در جمله متمّم داریم باید ابتدا حرف اضافه و متمّم را حذف کنیم .اگر در معنی اصلی جمله خللی وارد نشد ، متمّم ، اختیاری است . در غیر این صورت یا متعلق به فعل است یا یکی دیگر از کلمات جمله . می توان حرف اضافه را به فعل و پس از آن به تک تک کلمات جمله اضافه کرد و با ایجاد رابطه ی معنی داری ، نوع متمّم را تشخیص داد.
۲- در تشخیص متمّم باید به ساده و مرکّب بودن فعل نیز توجه کرد .
- او به قبولی اش افتخار می کند .
می توان گفت : « افتخار کردن به » و نتیجه گرفت که متمّم اجباری است اما باید دانست که « افتخار » مفعول است و « می کند »
فعل ساده .پس « افتخار به قبولی اش » درست است .
۳- برای دریافت بیشتر متمّم باید مبحث قید و مفاهیم قیود را دقیقاً شناخت . زیرا متمّم های قیدی مفاهیمی از قبیل زمان ، مکان ، کیفیت و ...دارند .
- هر فعل یک یا دو حرف اضافه ی اختصاصی دارد .ممکن است فعل در نظام معنایی زبان ، مفاهیم متعددی بگیرد .
آموختن ( یاد دادن ) -----به ؛ آموختن ( یاد گرفتن ) ----- از ؛
اندیشیدن ( فکر کردن ) ------ به ؛اندیشیدن ( ترسیدن) ---- از ؛
حروف اضافه ی اختصاصی عبارتند از : « به ، با ، از ، بر ، در ،برای » .کاربرد حروف « بر و در» محدود است و انگشت شمار .
« گنجیدن در ، شوریدن بر ، تاختن بر »اما حروف « به ، با ، از » برای افعال متعددی به کار می روند .
5- وقتی فعلی حرف اضافه ی اختصاصی داشته باشد ، فقط با همان حرف اضافه معنی کامل می یابد ؛ یعنی نمی توانیم حروف اضافه ی دیگری را جای گزین آن کنیم .
- فعل هایی که متمّم اجباری می گیرند ، وقتی به صورت مصدر یا اسم در جمله حضور یابند ؛ متمّم نوع سوم را خواهند گرفت ،
مگر این که متمّم این کلمات به صورت مضاف الیه در جمله حضور یافته باشند .
- به آینده می اندیشم ( متمّم اجباری )
- اندیشیدن به آینده زبیاست .( متمّم اسم )
- اندیشه به آینده زیبا ست . ( متمّم اسم )
- انذیشه ی آینده را دارم .( متمّم به صورت مضاف الیه آمده ، ومضاف الیه است )
7- افعال ربطی ( است ، بود، شد ، گشت ، ... )متمّم اجباری نمی گیرند ، مگر زمانی که مسند نداشته باشند در این صورت متمّم ، کار مسند را انجام می دهد .
- او جنوبی است
- او از اهالی جنوب است .
متمم ها ي اجباري : به متمم ضروري وهميشگي فعل هاي گذرا به متمم كه به همراه حرف اضافه ي اختصاصي اين فعل ها مي آيد ؛ متمم اجباري مي گوييم .
متمم اجباري جزء اجزاي اصلي جمله است .اما متمم هايي كه براي توضيح بيشتر در باره ي فعل وجمله وارد ساختار جمله مي شوند متمم اختياري يا قيدي مي گوييم ، كه در نمودار نمي آيند.
مثال : حدودا" در هر ساعت پنج كشتي از تنگه ي هرمز براي انتقال نفت مي گذرد .
حدودا " ، هر ساعت ، انتقال نفت : متمم هاي قيدي هستند . تنگه ي هرمز : متمم اجباري يا فعلي
نكته : متمم بايد در ساختار جمله قرار بگيرد . وفعل است كه اجزاي جمله را مشخص مي كند .
در اين جا مهم ترين فعل هاي گذرا به متمم را مرور مي كنيم :
فعل هاي گذرا به متمم با حرف اختصاصي" به" :
الف ) ساده : نازيدن ، باليدن ( به معني افتخار كردن ) پرداختن ، نگريستن ، خنديدن ( به معني مسخره كردن ) و.....
ب) پيش وندي : برخوردن ،برگشتن ، باز گشتن و...
پ )مركب : پي بردن ،سرزدن ، گوش كردن ، خوگرفتن ، دست زدن ( اقدام كردن ) و....
فعل هاي گذرا به متمم با حرف اختصاصي " از" :
الف ) ساده : ترسيدن ،پرهيزيدن ، گريختن ،ناليدن ( شكايت كردن ) ، هراسيدن ، رنجيدن و....
ب) پيش وندي : دررفتن ، باز ايستادن ، باز ماندن ،واماندن و....
پ) مركب : سر درآوردن ،يكه خوردن ، بالا رفتن ، دل كندن ، دست كشيدن و....
فعل هاي گذرا به متمم با حرف اضافه ي اختصاصي " در " :
الف ) ساده : بودن ،گنجيدن ، لميدن ، ماندن و....
ب) پيش وندي : درماندن ،فروماندن ، فرورفتن ، غوض كردن و....
پ)مركب : حلقه زدن ، كمين كردن ،قرار گرفتن و....
فعل هاي گذرا به متمم با حرف اضافه ي تخصصي " با " :
الف ) ساده : ستيزيدن ، جنگيدن ، ساختن ( سازش كردن و كنار آمدن )
ب) پيش وندي : در آويختن ، در آميختن ، در ساختن ( سازش كردن وكنار آمدن )
پ ) مركب : كنار آمدن ، گرم گرفتن و.....
فعل هاي گذرا به متمم با حرف اضافه ي تخصصي " بر " :
ساده : چربيدن ، شوريدن و....
ب ) مركب : پا گذاشتن و...
به برخی از اسم ها که متمم می گیرند با حرف اضافه ی آن ها اشاره می کنیم :
آشتی با ، آگاهی به / از ، ابلاغ به ، اتکا به ، احترام به احتیاج به ، اختلاف با ، ارتباط با ، استخراج از ، اشاره به، اطاعت از ، اعتیاد به ، اقدام به ، انتقال به / از ، بازدید از ، بهره مندی از ، بستگی به ، اطمینان به / از، اعزام به ،انطباق با / بر ،ایراد گرفتن به / از /بر ،پاسخ به ، پرخاش به ،تجاوز به / از ،تحویل به ،تفهیم به ،تمایل به ،تناسب با ،توسل به ،جواب به ، قرار با ،ملاقات با،مهارت در ، وفا به ، وحشت از ،نگاه به ، همراهی با،یاد از ،نیاز به ،نزاع با ،مصاحبه با ، مکاتبه با ، مواجهه با مسافرت به و.......
نظرات شما عزیزان:
موضوعات مرتبط: دستور
تبادل لینک هوشمند