اسلایدر

نکته: گروه اسمی‌ای که متمّم اسم می‌گیرد، می‌تواند در جمله نقش‌های متفاوتی بپذیرد که در این جا به اهمّ آن‌ها اشاره می‌کنیم:

1· متمّم نهاد: مبارزه با اعتیاد سرلوحه‌ی کار دولت است.

2· متمّم مفعول: وابستگی به بیگانگان را نمی‌پسندم.

3·متمّم متمّم: مطلب را به عده‌ای از دوستانم گفتم.

· متمّم مسند: مسند- که خود از اجزای اصلی جمله است- گاهی به متمّم نیاز دارد:

کاسه پر از آب است.                        لحن مجمل التواریخ خالی از تحسین و تمجید نیست.

4· متمّم مضافٌ‌‌الیه: مسأله‌ی هماهنگی با اعضای اصلی شرکت، در اولویت است.

· متمّم صوت (شبه جمله): برخی از شبه‌جمله‌ها نیز متمّم می‌گیرند و معنایشان با آن کامل می‌شود. متمّم صوت:افسوس برعمر از دست رفته.

در این جا نیز یک حرف اضافه عامل پیوند میان شبه جمله و متمّم است:

افسوس بر عمر از دست رفته                  آفرین بر شما                             فریاد از این همه بی‌عدالتی

علاوه بر مواردی که برشمردیم، صفت و قید نیز برای تکمیل معنا به متمّم نیاز دارند این متمّم نیز به فعل وابسته نیست و جزء اجزای اصلی جمله محسوب نمی‌شود:

5. متمّم صفت

متمم صفت : صفت ها ی تفضیلی ( صفت ساده + تر ) و برخی صفت ها ی بیانی نیز به متمم نیازمند هستند ؛ مثال : گروه ها ی اسمی : دشت پر از گله ، انسلن محتاج به کمک ، آغشته به بنزین ، اندیشه ی توأم با توهم دختر زیبا تر ازگل.

( توجه : چنانچه هر کدام از این صفت ها به عنوان هسته ی گروه اسمی به کار روند و جانشین اسم شوند ، اسم محسوب می شوند . )

متمم ها ی اسم و صفت هر چند اجباری هستند ، جزء جدا گانه ای را در جمله به خود اختصاص

نمی دهند بلکه تابع و همراه همان اسم یا صفت هستند .

« مثال : مصاحبه با دانشمندان دانش ما را افزایش می دهد . »

همه ی صفت های تفضیلی و بعضی از صفت های پسین احتیاج به متمّم دارند:صحرایی پر از اسب دید.

دوستی صمیمی تر از علی ندیدم.

نثری زیباتر از تاریخ بیهقی سراغ دارید؟

انسان عاری از تعهد، یقیناً بی‌مسؤلیت است.

6-متمّم قید         قیدها نیز گاهی به متمّم نیاز دارند به ویژه هنگامی که از نوع قید تفضیلی باشند

: همه ی قیدهای تفضیلی و بعضی قیدهای دیگر به متمّم احتیاج دارند:                      

علی آهسته تر از ما آمد.

دوستم آهسته‌تر از ما می‌آمد.

مغول‌ها پس از فتح ایران با تمدّنی وسیع و پیشرفته رو به رو شدند.

برخی از اسم‌های متمم‌پذیر به همراه حرف اضافه‌ی مخصوص آن‌ها:

متمّم برای یکی از کلمات جمله به غیر از فعل: ‏
این نوع متمّم با تجزیه ی کلمه در ارتباط است از این رو به انواع زیر تقسیم می شود ‏
الف ) متمّم اسم : وقتی که متمّم برای یکی از نقش های نهاد ، مفعول ، مسند ، مضاف الیه و متمّم ‏بیاید ‏
ب ) متمّم صفت ) وقتی که متمّم برای صفت بیاید .‏
ج ) متمّم قید : زمانی که متمّم برای نقش قید آورده شود .‏
د ) متمّم شبه جمله : وقتی که متمّم تمام کننده ی معنی شبه جمله باشد . اغلب شبه جمله ها نیاز به متمّم ‏دارند ؛ ‏
نظیر : احسنت بر علی ! حیف از این همه زحمت ! وای بر شما ! یا در جملات زیر کلمه ی « توجّه » ‏اسم است
‏ که در نقش های متعدد آمده و در تمام نقش ها احتیاج به متمّم دارد : ‏
‏- توجّه به این مطلب پسندیده است .‏
‏- به این مطلب توجّه نمایید .‏
‏- با توجّه به این مطلب می توان نتیجه گرفت ...‏
‏- نظر استادان دانشگاه ، توجّه به این مطلب است .‏
با اندک تأمّلی می توان دریافت که هیچ یک از این افعال نیاز به متمّم ندارند ، ‏
از سوی دیگر نمی توان گروه متمّمی « به این مطلب » را حذف کرد ، زیرا معنی جمله ناقص می شود ‏، پس : ‏
متمّم نوع سوم : نه قابل حذف شدن است و نه جزء اجزای اصلی به حساب می آید .‏

یاد آوری
‏1- صفات تفضیلی : در هر نقشی که باشند نیاز به متمّم دارند مگر این که متمّم آن ها به خاطر ‏وضوح بسیار حذف شده باشد .‏
‏- بیشه ای انبوه تر از این نمی توان یافت .‏
‏- حسنک می گوید : بزرگ تر از حسین علی نیستم .‏
‏- باید شایسته تر از این اندیشید .‏
‏- بهتر است که ابتدا بیندیشیم ، سپس سخن بگوییم .‏
‏2- برخی از اسم های مبهم از قبیل : بسیاری ، برخی ، بعضی و گروهی از اسم های جمع مثل ‏عدّه ، دسته ، گروه نیز به متمّم نیاز دارند .‏
نکاتی در تشخیص انواع متمّم :‏
‏- وقتی در جمله متمّم داریم باید ابتدا حرف اضافه و متمّم را حذف کنیم .اگر در معنی اصلی ‏جمله خللی وارد نشد ، متمّم ، اختیاری است .‏ در غیر این صورت یا متعلق به فعل است یا یکی دیگر از کلمات جمله . می توان حرف اضافه را ‏به فعل و پس از آن به تک تک کلمات جمله اضافه کرد و با ایجاد رابطه ی معنی داری ، نوع متمّم را ‏تشخیص داد.‏
۲- در تشخیص متمّم باید به ساده و مرکّب بودن فعل نیز توجه کرد .‏
‏- او به قبولی اش افتخار می کند .‏
می توان گفت : « افتخار کردن به » و نتیجه گرفت که متمّم اجباری است اما باید دانست که « افتخار » ‏مفعول است و « می کند » ‏
فعل ساده .پس « افتخار به قبولی اش » درست است .‏
۳- برای دریافت بیشتر متمّم باید مبحث قید و مفاهیم قیود را دقیقاً شناخت . زیرا متمّم های قیدی مفاهیمی از قبیل زمان ، مکان ، کیفیت و ...دارند .

- هر فعل یک یا دو حرف اضافه ی اختصاصی دارد .ممکن است فعل در نظام معنایی زبان ، ‏مفاهیم متعددی بگیرد . ‏
آموختن ( یاد دادن ) -----به ؛ آموختن ( یاد گرفتن ) ----- از ؛‏
اندیشیدن ( فکر کردن ) ------ به ؛اندیشیدن ( ترسیدن) ---- از ؛ ‏
حروف اضافه ی اختصاصی عبارتند از : « به ، با ، از ، بر ، در ،برای » .کاربرد حروف « بر و در» محدود ‏است و انگشت شمار .‏
‏ « گنجیدن در ، شوریدن بر ، تاختن بر »اما حروف « به ، با ، از » برای افعال متعددی به کار می روند .‏
‏5- وقتی فعلی حرف اضافه ی اختصاصی داشته باشد ، فقط با همان حرف اضافه معنی کامل می یابد ؛ ‏یعنی نمی توانیم حروف اضافه ی دیگری را جای گزین آن کنیم .‏
- فعل هایی که متمّم اجباری می گیرند ، وقتی به صورت مصدر یا اسم در جمله حضور یابند ؛ متمّم ‏نوع سوم را خواهند گرفت ،
‏ مگر این که متمّم این کلمات به صورت مضاف الیه در جمله حضور یافته باشند . ‏
‏- به آینده می اندیشم ( متمّم اجباری )‏
‏- اندیشیدن به آینده زبیاست .( متمّم اسم )‏
‏- اندیشه به آینده زیبا ست . ( متمّم اسم ) ‏
‏- انذیشه ی آینده را دارم .( متمّم به صورت مضاف الیه آمده ، ومضاف الیه است )‏
‏7- افعال ربطی ( است ، بود، شد ، گشت ، ... )متمّم اجباری نمی گیرند ، مگر زمانی که مسند نداشته ‏باشند در این صورت متمّم ، کار مسند را انجام می دهد .‏
‏- او جنوبی است ‏
‏- او از اهالی جنوب است .

متمم ها ي اجباري : به متمم ضروري وهميشگي فعل هاي گذرا به متمم كه به همراه حرف اضافه ي اختصاصي اين فعل ها مي آيد ؛ متمم اجباري مي گوييم .

متمم اجباري جزء اجزاي اصلي جمله است .اما متمم هايي كه براي توضيح بيشتر در باره ي فعل وجمله وارد ساختار جمله مي شوند متمم اختياري يا قيدي مي گوييم ، كه در نمودار نمي آيند.

مثال : حدودا" در هر ساعت پنج كشتي از تنگه ي هرمز براي انتقال نفت مي گذرد .

حدودا " ، هر ساعت ، انتقال نفت : متمم هاي قيدي هستند . تنگه ي هرمز : متمم اجباري يا فعلي

نكته : متمم بايد در ساختار جمله قرار بگيرد . وفعل است كه اجزاي جمله را مشخص مي كند .

در اين جا مهم ترين فعل هاي گذرا به متمم را مرور مي كنيم :

فعل هاي گذرا به متمم با حرف اختصاصي" به" :

الف ) ساده : نازيدن ، باليدن ( به معني افتخار كردن ) پرداختن ، نگريستن ، خنديدن ( به معني مسخره كردن ) و.....

ب) پيش وندي : برخوردن ،برگشتن ، باز گشتن و...

پ )مركب : پي بردن ،سرزدن ، گوش كردن ، خوگرفتن ، دست زدن ( اقدام كردن ) و....

فعل هاي گذرا به متمم با حرف اختصاصي " از" :

الف ) ساده : ترسيدن ،پرهيزيدن ، گريختن ،ناليدن ( شكايت كردن ) ، هراسيدن ، رنجيدن و....

ب) پيش وندي : دررفتن ، باز ايستادن ، باز ماندن ،واماندن و....

پ) مركب : سر درآوردن ،يكه خوردن ، بالا رفتن ، دل كندن ، دست كشيدن و....

فعل هاي گذرا به متمم با حرف اضافه ي اختصاصي " در " :

الف ) ساده : بودن ،گنجيدن ، لميدن ، ماندن و....

ب‌) پيش وندي : درماندن ،فروماندن ، فرورفتن ، غوض كردن و....

پ)مركب : حلقه زدن ، كمين كردن ،قرار گرفتن و....

فعل هاي گذرا به متمم با حرف اضافه ي تخصصي " با " :

الف ) ساده : ستيزيدن ، جنگيدن ، ساختن ( سازش كردن و كنار آمدن )

ب) پيش وندي : در آويختن ، در آميختن ، در ساختن ( سازش كردن وكنار آمدن )

پ ) مركب : كنار آمدن ، گرم گرفتن و.....

فعل هاي گذرا به متمم با حرف اضافه ي تخصصي " بر " :

ساده : چربيدن ، شوريدن و....

ب ) مركب : پا گذاشتن و...

 

به برخی از اسم ها که متمم می گیرند با حرف اضافه ی آن ها اشاره می کنیم :

آشتی با ، آگاهی به / از ، ابلاغ به ، اتکا به ، احترام به احتیاج به ، اختلاف با ، ارتباط با ، استخراج از ، اشاره به، اطاعت از ، اعتیاد به ، اقدام به ، انتقال به / از ، بازدید از ، بهره مندی از ، بستگی به ، اطمینان به / از، اعزام به ،انطباق با / بر ،ایراد گرفتن به / از /بر ،پاسخ به ، پرخاش به ،تجاوز به / از ،تحویل به ،تفهیم به ،تمایل به ،تناسب با ،توسل به ،جواب به ، قرار با ،ملاقات با،مهارت در ، وفا به ، وحشت از ،نگاه به ، همراهی با،یاد از ،نیاز به ،نزاع با ،مصاحبه با ، مکاتبه با ، مواجهه با مسافرت به و.......

تهیه و تنظیم : فائزه قادری

نظرات شما عزیزان:

موضوعات مرتبط: دستور